تست ژنتیک برای ارزیابی خطر ابتلا به سرطان پستان
تنها ۱۰-۵% موارد سرطان پستان در اثر انتقال ژنتیک به اقوام درجه یک فرد مبتلا منتقل می شوند. در بسیاری از موارد رد پای ژنتیک وجود ندارد و وجود سرطان در دو فرد مبتلا در یک خانواده اتفاقی بوده و به علت شیوع بالای این بیماری است. دو ژن اصلی شناخته شده در رابطه با سرطان پستان ژن های BRCA۱ و BRCA۲ هستند. البته ژن های دیگر مثل TP ۵۳ ،PTEN ، STK۱۱/LKB۱ ، CDH۱ ، CHEK۲ ، ATM ، MLH۱ ، MSH۲ با انتقال ژنتیک سرطان پستان و تخمدان همراه هستند. اما بیشتر موارد ژنتیک سرطان پستان با همان دو ژن اصلی همراه هستند. به علاوه ۱۵-۱۰% موارد سرطان تخمدان با وجود این دو ژن همراه هستند.
در حقیقت این دو ژن از ژن های گروه مهار کننده سرطان بوده و در تمامی افراد وجود دارند. اما یک نفر از هر ۵۰۰ نفر دچار موتاسیون در این ژن ها می شود. با موتاسیون این ژن ها معیوب شده و دیگر قادر نخواهند بود وظیفه اصلی خود یعنی حفظ پایداری دی ان آ DNA یا محتویات ژنی داخل سلولی را حفظ نمایند. افراد دارای این موتاسیون ژنتیک مستعد ابتلا به سرطان پستان و تخمدان می شوند. در صورت وجود چنین موتاسیونی خطر ابتلا به سرطان پستان پنج برابر و سرطان تخمدان ۲۸-۱۰ برابر افراد عادی است و درست به همین دلیل است که به این گروه جراحی برداشت پستان و تخمدان قبل از ابتلا به سرطان به عنوان یک روش پیشگیری پیشنهاد می شود هر چند که این روش خطر ابتلا را صفر نکرده و فقط ۹۵-۹۰% کم می کند.
میزان شیوع این ژن ها در برخی گروه های نژادی بیشتر دیده می شود. مثلا در جمعیت اشک نازی دو موتاسیون BRCA۱ و یک موتاسیون BRCA۲ بیشتر دیده می شود. در یک مطالعه شیوع این ژن ها ۵ برابر جمعیت نرمال بوده است. اهالی نروژ، آلمان و ایسلند نیز شیوع بیشتری از این ژن ها را دارند.
چگونه می توان تست ژنتیک را انجام داد؟
انجام این تست با آزمایش خون است. به طور معمول جواب آزمایش چند هفته یا بیشتر طول می کشد.
تا این لحظه راهکار مشخصی وجود ندارد تا تعیین کند این تست برای چه کسی می بایست انجام شود. در خانواده ای که سرطان پستان یا تخمدان در آن دیده می شود انجام تست ژنتیک به روی فرد مبتلا بیشترین اطلاعات را به دست می دهد. در صورتی که فرد مبتلا حامل ژن باشد، آن گاه اقوام درجه یک او به لحاظ داشتن ژن موتاسیون یافته مورد بررسی قرار می گیرند. در شرایط خاصی است که احتمال وجود ژن موتاسیون یافته بیشتر است و نیاز به انجام تست ژنتیک وجود دارد:
با توجه به این اصل که شیوع این ن ها در نژاد اشک نازی ۵ برابر جمعیت نرمال است اندیکاسیون انجام تست ژنتیک در جمعیت نرمال با زنان نژاد اشک نازی بیشتر است. در زنان غیر اشک نازی در شرایط زیر پیشنهاد انجام تست ژنتیک داده می شود:
-وجود حداقل دو فرد مبتلای درجه یک در خانواده که به سرطان پستان یا تخمدان مبتلا بوده یکی از آن ها زیر ۵۰ سال تشخیص داده شده باشد
-وجود حداقل سه فرد مبتلای درجه یک یا دو در خانواده که به سرطان پستان یا تخمدان مبتلا باشند صرف نظر از سن آن ها
-وجود حداقل یک فرد درجه یک و یک فرد درجه دو هر کدام با سرطان پستان یا تخمدان (حداقل یک مورد پستان و یک مورد تخمدان)
-یک فرد درجه یک با سرطان دو طرفه پستان
-حداقل دو فرد درجه یک یا درجه دو مبتلا به سرطان تخمدان در خانواده صرف نظر از سن ابتلا
-حداقل یک فرد درجه یک یا دو با سرطان توام پستان و تخمدان صرف نظر از سن ابتلا
-وجود حداقل یک مورد سرطان پستان در یک فامیل مرد
برای افراد نژاد اشک نازی
-حداقل یک فرد مبتلا به سرطان پستان یا تخمدان
-دو فرد درجه دو از یک طرف خانواده (یا اقوام مادری و یا اقوام پدری) مبتلا به سرطان پستان یا تخمدان
با در نظر گرفتن این معیار ها فقط ۲% زنان بالغ جامعه می بایست تحت بررسی ژنتیک قرار گیرند. بدون داشتن چنین معیار هایی احتمال داشتن چنین موتاسیونی بسیار کم است و لذا انجام تست ژنتیک معقول به نظر نمی رسد.
هزینه انجام تست ژنتیک چقدر است؟
هزینه بین چند صد یا چند هزار دلار است و در امریکا پوشش بیمه ها در رابطه با آن متفاوت است. در ایران این تست تحت پوشش هیچ بیمه ای نیست.
مثبت بودن تست ژنتیک به چه معناست؟
اگر کسی دارای یکی از ژن های موتاسیون باشد بیانگر این است که احتمال ابتلا به سرطان پستان و تخمدان در این افراد افزایش یافته است اما این که فرد مبتلا می شود یا نه و این که در صورت ابتلا چه زمانی مبتلا خواهد شد معلوم نیست. اما در صورت داشتن ژن اصلا معنایش این نیست که فرد ۱۰۰% به سرطان پستان یا تخمدان مبتلا خواهد شد. به علاوه اگرچه تمام فرزندان دختر و پسر این افراد این ژن معیوب را به ارث نمی برند اما لازم است تحت تست ژنتیک قرار گیرند تا مشخص شود کدام یک دارای ژن معیوب هستند.
معنای یک تست ژنتیک منفی چیست؟
اگر فرد مبتلا در خانواده دارای ژن معیوب موتاسیون یافته باشد و فرد دیگر خانواده تست منفی داشته باشد این منفی واقعی است. برای این فرد خطر ابتلا به سرطان پستان یا تخمدان مشابه فرد عادی است.
اما اگر در خانواده با احتمال وجود ژن موتاسیون یافته مطابق معیار های بالا فرد مبتلا به لحاظ ژنتیک بررسی نشده باشد یا بررسی ژنتیک او منفی باشد افراد دیگر خانواده هم دارای تست ژنتیک منفی باشند این می تواند منفی کاذب باشد.
زیرا ممکن است ژن موتاسیون یافته ژن متفاوت از BRCA۱ یا BRCA۲ باشد. لذا منفی بودن تست ژنتیک در این حالت خیلی کمک کننده نبوده و نمی توان در رابطه با خطر ابتلای فرد اظهار نظر کرد.
به همین دلیل است که بهتر است ابتدا فرد مبتلا تست شود و اگر تست فرد مثبت شد سایر افراد مورد بررسی قرار گیرند.
معنای یک تست ژنتیک مبهم چیست؟
در این حالت تست بیانگر موتاسیونی در BRCA۱ یا BRCA۲ است که تا کنون ارتباط آن با افزایش خطر سرطان اثبات نشده باشد. نتیجه تست ژنتیک در ۱۰% موارد در زنان مورد ارزیابی قرار گرفته اند مبهم است. در این گروه هم نمی توان اظهار نظر خاصی در رابطه با خطر احتمال ابتلا نمود.
در صورت مثبت بودن تست ژنتیک چه کار هایی را برای کاهش خطر سرطان می توان انجام داد؟
-پی گیری
در این گروه خطر ابتلا کاهش نمی یابد اما سعی می شود سرطان در مراحل ابتدایی تشخیص داده شده و درمان شود.
در رابطه با سرطان پستان این پی گیری شامل معاینه، ماموگرافی و ام آر آی است تا سرطان در مراحل ابتدایی تشخیص داده شده و درمان شود.
در رابطه با سرطان تخمدان سونوگرافی ترانس واژینال و چک نمودن تومور مارکر CA ۱۲۵ روش توصیه شده پی گیری است.
اما مشخص نیست که آیا روش پی گیری می تواند خطر مرگ ناشی از این سرطان ها را کاهش دهد یا خیر.
-جراحی پروفیلاکسی
برداشت دو طرفه پستان ها و برداشت تخمدان ها و لوله های فالوپ عدم ابتلا به سرطان را تضمین نمی کند. از آنجا که امکان برداشت تمامی بافت در معرض خطر وجود ندارد حتی بعد از چنین جراحی هایی ممکن است فرد به سرطان پستان، تخمدان یا حتی کارسینوماتوز منتشر پریتوان (یک سرطان مشابه سرطان تخمدان) شود.
استفاده از داروهای شیمیایی
استفاده از داروی شیمیایی تاموکسی فن خطر ابتلا به سرطان را در فرد پر خطر صرف نظر از وضعیت یائسگی تا ۵۰% کاهش می دهد. این دارو در بیماران سرطانی با گیرنده استروژن هم می تواند هم خطر عود در همان پستان و هم خطر ابتلا به پستان مقابل کاهش می دهد.
داروی دیگری هم که از طرف FDA برای کاهش خطر ابتلا مورد تایید قرار گرفته است داروی رالوکسی فن است که در زنان یائسه کاربرد دارد. این دارو کاربردی در مبتلایان ندارد و فقط برای افراد پر خطر کاربرد دارد.
موسسه سرطان پستان تهران ، یک موسسه ی غیر تجاری و غیردولتی است که در سال ۱۳۸۴ به ثبت رسیده است . هدف از تاسیس موسسه کمک به ارتقای کیفیت تشخیص و درمان سرطان پستان و حمایت از بیماران و بهبود یافتگان سرطان پستان، مطابق استانداردهای بین المللی مبتنی بر شواهد ملی است.